Edukacja i wychowanie ukryte w obrazie. O ilustracji w książce dla dziecka w latach 1918–1939 | Anna Boguszewska

poniedziałek, 22 grudnia 2025

W pierwszej części monografii Autorka omówiła treści wychowawcze i estetykę w książkach okresu międzywojennego. Scharakteryzowała „ideę pięknej książki”, a także rolę obrazu w rozwoju dziecka preferowane w przyjętych wówczas poglądach pedagogicznych. Ukazała również zmianę w poglądach na temat dziecka i fakt zauważenia ważności tego okresu życia człowieka, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w rozkwicie literatury dla najmłodszych w drugiej połowie XIX wieku. Sytuacja ustrojowo-polityczna Polski przyczyniła się do tego, że treści wyzwoleńcze bądź zaczerpnięte z historii ojczyzny, w tym te wyrażane w legendach, miały szczególne miejsce w literaturze dla dzieci. Autorka wskazała na pedagogikę pozytywizmu, z której wyrósł nurt pedagogiki narodowej oraz społecznej. Jak podkreśliła, do zilustrowania utworów historycznych wykorzystywano prace znaczących artystów, takich jak: Juliusz Fałat, Wojciech Gerson czy Juliusz Kossak. Zwrócono wówczas uwagę na walory edukacyjne i wychowawcze baśni ludowych oraz poezji w wychowaniu dzieci. Podjęto dyskusję nad stylistyką ilustracji książkowej dla najmłodszego czytelnika. Cenne jest omówienie przez Autorkę przemian, jakie zaszły w estetyce ilustracji książkowej dla dzieci oraz w jej typografii. W tym celu przywołane zostały poglądy m.in. Stefana Szumana i Henryka Polichta na temat roli obrazu oraz ilustracji w wychowaniu estetycznym. Autorka odwołała się do idei Nurtu Nowego Wychowania i wartości wychowania estetycznego w kształceniu dziecka.
Część druga publikacji prezentuje treści, które w okresie 1918–1939 były szczególnie poruszane w literaturze dla dzieci, a były to treści patriotyczne powiązane z przesłaniem religijnym oraz problematyka przyrodnicza. Kładziono wówczas nacisk na pielęgnowanie i wychowanie do tradycji. W swojej dalszej analizie Autorka ukazała kolejne przemiany stylistyki ilustracji książkowej dla dzieci, ich wymiar artystyczny i wpływ, jakie na nie miały secesja, formizm, sztuka ludowa, zwróciła przy tym uwagę na zmiany w procesie wydawniczym.
Publikacja jest bogato ilustrowana przykładami omawianych książek i ilustracji. Tym samym stanowi cenny materiał z zakresu estetyki ilustracji książkowej dla dzieci, prezentując jej rozwój oraz przemiany estetyczne, treściowe i typograficzne. Jest to ważny aspekt w zakresie wychowania estetycznego, wychowania, historii ilustracji książkowej oraz jej wymiaru pedagogicznego w kształceniu młodego pokolenia – czytelnika i obywatela.

Prof. dr hab. Urszula Szuścik