Wychowanie obrazem w książce dla dziecka. Druga połowa XIX wieku oraz XX wiek do roku 1918 | Anna Boguszewska

czwartek, 18 grudnia 2025

W historiografii polskiej brakuje opracowania dotyczącego zrekonstruowania szaty graficznej książki dla dzieci w okresie od połowy XIX wieku do 1918 roku w odniesieniu do czterech ważnych aspektów ideowych obecnych w treści książki: społecznego środowiska dziecka, przyrodniczego otoczenia dziecka, kształtowania tożsamości narodowej młodego odbiorcy oraz roli baśni i opowieści fantastycznych w wychowaniu dzieci. Należy więc zwrócić uwagę na nowatorką perspektywę badawczą, dzięki której ilustracja została nie tylko opisana, ale przede wszystkim zinterpretowana przez pryzmat przemian (od połowy XIX wieku do 1918 roku) zarówno w koncepcjach wychowawczych, jak i warsztacie tworzenia ilustracji. (…) Niewątpliwie prezentowana praca ma charakter naukowy i wpisuje się w problemy podejmowane w polskiej historiografii pedagogicznej, zwłaszcza w odniesieniu do dziecka i dzieciństwa. Autorka z dużym powodzeniem wykorzystuje swoją erudycyjną wiedzę z zakresu historii, w tym historii wychowania, literatury dla dzieci i młodzieży, książki, a także pedagogiki. Świetnie orientuje się w aktualnym stanie badań nad dziejami książki ilustrowanej i obrazkowej adresowanej do dzieci (a szczególnie ilustracji w książkach, podręcznikach), nad historią literatury dla dzieci i młodzieży oraz – co warte podkreślenia – dziejami ilustratorstwa. Starannie przygotowany stan badań nad podejmowaną problematyką potwierdza doskonałe rozeznanie Autorki w pracach nie tylko literaturoznawczych czy ilustratorskich, ale także w opracowaniach pisanych z perspektywy historyczno-wychowawczej i pedagogicznej.
Na podkreślenie zasługuje także tworzenie syntezy problemu rekonstrukcji ilustracji książki dla dzieci oraz roli przedstawień ikonograficznych w życiu dziecka na podstawie poprawnie przeprowadzonych i spójnych analiz różnorodnych materiałów źródłowych. (…) Przyjęcie odpowiedniej perspektywy badawczej, postawienie trafnych pytań badawczych wpłynęły na logiczną konstrukcję tekstu. Zebrany materiał źródłowy został zaprezentowany problemowo. (…) Niewątpliwym walorem recenzowanej książki są wykorzystane do analizy materiały ikonograficzne, nierzadko unikatowe. (…) Prezentowana monografia wpisuje się w najnowszy trend badań nad historią życia codziennego i społecznej historii wychowania. Jest poznawczo interesującą, wartościową i oryginalną rozprawą. Podjęta w niej problematyka wychowawczej roli ilustracji w edukacji dziecka należy do stosunkowo rzadko podejmowanych i analizowanych problemów w polskiej nauce zarówno na gruncie pedagogiki, jak i historiografii pedagogicznej.

Prof. UAM dr hab. Katarzyna Kabacińska-Łuczak
Wydział Studiów Edukacyjnych
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu